Asit-baz homeostazı, vücut sıvılarının pH'ını dar bir aralıkta (genellikle 7.35-7.45) tutma sürecidir. Bu denge, hücre fonksiyonları, enzim aktiviteleri ve vücudun genel sağlığı için hayati öneme sahiptir. Vücut, bu dengeyi korumak için çeşitli mekanizmalar kullanır.
Önemli Mekanizmalar:
Tampon Sistemleri: Vücut sıvılarında bulunan ve ani pH değişikliklerine karşı koyan kimyasal çözeltilerdir. Başlıca tampon sistemleri şunlardır:
Solunum Sistemi: Akciğerler, karbondioksiti (CO2) atarak veya tutarak pH'ı düzenler. CO2, vücutta asidik özellik gösterir; bu nedenle CO2 atılımı, pH'ı yükseltir (alkaloza doğru), tutulması ise düşürür (asidoza doğru). (Solunum%20Sistemi)
Böbrekler: Böbrekler, bikarbonat (HCO3-) iyonlarını geri emerek veya atarak ve hidrojen (H+) iyonlarını atarak veya tutarak pH'ı düzenler. Bu süreç, vücudun asit yükünü uzun vadede kontrol etmede önemlidir. (Böbrekler)
Asit-Baz Dengesizliği:
Bu mekanizmalarda bir bozukluk meydana geldiğinde, asit-baz dengesizliği ortaya çıkabilir. İki ana türü vardır:
Asidoz: Vücut sıvılarının pH'ının 7.35'in altına düşmesi durumudur. Solunumsal asidoz (CO2 birikimi nedeniyle) veya metabolik asidoz (bikarbonat kaybı veya asit üretiminin artması nedeniyle) şeklinde olabilir. (Asidoz)
Alkaloz: Vücut sıvılarının pH'ının 7.45'in üzerine çıkması durumudur. Solunumsal alkaloz (aşırı CO2 atılımı nedeniyle) veya metabolik alkaloz (bikarbonat artışı veya asit kaybı nedeniyle) şeklinde olabilir. (Alkaloz)
Asit-baz dengesizliklerinin nedenleri çok çeşitli olabilir ve tedavi, altta yatan nedene yönelik olmalıdır. Dengesizlikler, organ fonksiyonlarını ciddi şekilde etkileyebilir ve tedavi edilmezse yaşamı tehdit edebilir.